Is de 100% aflossingsverplichting de druppel die de emmer doet overlopen?

Ik was laatst in Zuid- Afrika. Daar is, met name in Kaapstad, een enorm watertekort ontstaan. Overal waar je in Kaapstad komt, word je geconfronteerd met de campagne: ‘Every drop counts’. Zo moeten posters langs wegen en watergebruik-instructies in hotelkamers helpen voorkomen dat alle inwoners zonder water komen te zitten. Berekeningen laten zien, dat die dag snel nadert; 9 juli 2018 is door het bestuur van de stad geframed als ‘day zero’. Gaat er geen regen vallen in Kaapstad, dan komt er vanaf dat moment geen druppel meer uit de kraan.

Met de campagne ‘every drop counts’, worden de inwoners van Kaapstad dringend opgeroepen om samen te voorkomen dat het day zero wordt. Ik zag bij veel inwoners de wil om samen te werken aan het voorkomen van verspilling. Door met elkaar te letten op iedere drup water die wordt gebruikt, heeft het bestuur in Kaapstad een enorm probleem kleingemaakt. Hebben ze de inwoners eigenaar van het probleem gemaakt. Saamhorigheid gecreëerd. En dat helpt als het aankomt op bewustwording. Buren, vrienden en familie praten over het watertekort, durven elkaar aan te spreken op eventueel verspillende gedrag. En daarmee heeft deze campagne in ieder geval al het doel gehaald: bewustwording door je te realiseren wat er nodig is en wat niet. Intussen hoop ik van harte dat day zero inderdaad uitblijft! 

Eenmaal weer thuis, waar natte voeten eerder tot toekomstige problemen lijken te behoren, wordt mijn aandacht getrokken door werkgerelateerd nieuws. De kranten staan vol van de op de slot zittende huizenmarkt. Één van de redenen? De 100% aflossingsverplichting op hypothecaire verstrekkingen. Door deze verplichting moeten starters, maar ook doorstromers met een nieuwe hypotheek de hypothecaire lening verplicht 100% aflossen. Dit betekent veel hogere maandlasten in perioden dat je die liever wat lager zag.

Want, stel je even voor: je bent vandaag de dag, nu, een starter die door wil stromen naar een eigen woning. Dat wil je omdat je toe bent aan de volgende stap in je ‘lifecycle’. Relaties worden beklonken in huwelijken en gezinnetjes worden gesticht. Het leven is duur. Heel duur. De kinderen groeien sneller op dan je wilt en voor je het weet willen ze gaan studeren. Zadel je ze dan op met een lening van gemiddeld € 40.000,- na vier jaar studie? Of spaar je als ouder voor de ontwikkeling van je kind? Lastig, zoveel sparen, want de hypotheeklasten zijn hoog. Als de kinderen het huis uit zijn en de woning te groot blijkt, koop je een ander huis. Stadser gelegen, wellicht minder groot en seniorbestendig. Een appartement blijkt net zo, zo niet, duurder dan de gezinswoning en je hypotheeklasten blijven hoog. Tegen de tijd dat de pensioenleeftijd in zicht komt, is de woning afgelost. Hypotheekvrij. Zoals de overheid dat graag ziet. Rond je 70^e zit je op een ‘berg’ geld. Fijn, maar je had dat wellicht in eerdere levensfasen graag tot je beschikking gehad. Toen je kinderen klein waren, gingen studeren, toen je een halfjaartje ‘in-between-jobs’ was of toen de kinderen volwassen en afgestudeerd graag hun studentenkamertje hadden verruild voor een betaalbare starterswoning.

Ik schets hier een volkomen normale en gangbare ‘lifecycle’. Helaas wordt deze cyclus verstoord door overheidsbeslissingen. De 100% aflossingsverplichting blijkt namelijk niet lifecycle proof. Deze verplichting zorgt voor een vicieuze cirkel met op bepaalde momenten een chronisch geldtekort. Mindere perioden kunnen niet worden opgevangen, kinderen moeten enorme bedragen lenen om te kunnen studeren. En wil je wat eerder stoppen met werken door een lastenverlaging? Helaas! De 100% aflossingsverplichting op je hypothecaire verstrekking beweegt niet met deze normale en gangbare wensen in een mensenleven mee.

De 100% aflossingsverplichting krijgt van onze overheid het frame: bescherming. Bescherming als in dat potentiële huizenkopers zo min mogelijk schulden moeten maken. Maar, de beschermende werking mist het doel!

De campagne ‘every drop counts’ heeft mij aan het denken gezet. Het frame is gestoeld op het idee dat besparing een gedragsverandering oplevert. Bewuster omgaan met hetgeen er nodig is. En eenmaal thuis besef ik ineens dat het dat is wat ik zo mis in het beleid van onze overheid als het gaat over het frame bescherming op hypothecaire verstrekkingen. Er wordt alleen beschermd, maar geen beroep gedaan op gedragsverandering. Het is een gegeven dat velen onder ons een hypothecaire lening zullen moeten afsluiten om een huis te kopen. Een gegeven dat met al die bescherming niet zal veranderen.

Stel, dat onze overheid, onze beleidsmakers, meer zou inzetten op bewust omgaan met hetgeen er nodig is. Dat ze een hypotheekconstructie toestaan waarbij een bepaald percentage van de hypotheek geen aflossingsverplichting heeft en dat daarnaast extra kan worden afgelost als er wél geld is. Een meer lifecycle proof hypotheek. Doelen om minder af te lossen zouden dan bijvoorbeeld studerende kinderen, inkomensverlies opvangen en eerder stoppen met werken kunnen zijn. Doelen die de levenscyclus én de economie draaiende houden. Helaas heeft de overheid alleen ingezet op beschermen en niet op bewustwording. Daarmee hebben ze ingezet op beperken en niet op noodzakelijke ruimte bieden, op problemen laten oplopen in plaats van ze aan te pakken, op betuttelend beschermen in plaats van een appèl doen op verandering van gedrag. 

Intussen rijst bij mij de vraag wanneer voor de huizenmarkt day zero aanbreekt. Het moment dat de doorstroom helemaal is opgedroogd en de lifecycle stagneert.

Geurt van Kooten